پلي ساكاريد چيست؟

سابقه استفاده از گياهان و تركيبات زيست فعال آن ها براي به هزاران سال قبل برمي گردد. وجود مطالعات فراوران مبني بر اثر اين تركيبات در پيش گيري و درمان بعضي بيماري ها، توجه محققين را به استخراج تركيبات زيست فعال از منابع گياهي جلب كرده است. اين نوع خصوصيات در تركيبات گياهي به ويتامين ها، ليپيدها، تركيبات فنلي، پروتئين ها و پلي ساكاريدها برمي گردد كه در ميان آن ها پلي ساكاريدها به دليل تنوع ساختاري و تركيبي مي توانند منجر به عملكردهاي فيزيولوژيكي متفاوتي نسبت به ساير تركيبات گياهي باشند. طبق مطالعات انجام شده در مدل سيستم هاي آزمايشگاهي و يا مدل هاي انساني و حيواني، پلي ساكاريدهاي استخراج شده از منابع گياهي داراي اثرات ضدويروسي، تقويت سيستم ايمني، اثر ضد سرطاني، اثر آنتي اكسيداني، محافظت كبدي، اثر ضد لخته كنندگي، اثر ضد التهابي، فعاليت خون سازي و اثر پريبيوتيكي مي باشند

پلي ساكاريدهاي پريبيوتيك،تركيبات غيرقابل هضمي هستند كه از طريق تحريك انتخابي رشد يا تغيير فعاليت برخي از ميكروب هاي موجود در روده بزرگ، اثر مثبتي بر سلامتي ميزبان دارند .پريبيوتيك ها به تنهايي و يا همراه با پروبيوتيك ها (سينبيوتيك) مي توانند اثراتي هم چون كاهش ميزان كلسترول خون، اثر بر متابوليسم قند در بدن، افزايش جذب موادمعدني، كاهش خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي و سرطان روده بزرگ داشته باشند علاوه بر اين ،پلي ساكاريدها به دليل دارا بودن ساختار متخلخل ،قادر به جذب آب و چربي در شبكه خود هستند و بنابراين از اين طريق مي توانند بر پايداري و اصلاح بافت هاي غذايي و يا دارويي موثر باشندهم چنين ،خصوصيت جذب آب و چربي پلي ساكاريدها به لحاظ فيزيولوژيكي بسيار مهم است زيرا از اين طريق مي توانند در كنترل چاقي يا كنترل وضعيت چربي خون و بهبود وضعيت سلامتي موثر باشند . به همين دليل استخراج پلي ساكاريدهاي زيست فعال از منابع جديد به عنوان يكي از موضوعات به روز بسياري از محققين است.

توزيع و تنوع ساختار پلي ساكاريدها در طبيعت

توزيع و تنوع ساختار پلي ساكاريدها در طبيعت بسيار پيچيده و گسترده است. نشاسته، سلولز، پكتين، كيتوزان، زايلوگلوكان،β  گلوكان، زانتان، آرابينو زايلان،كاراجينان، اينولين، آگار و صمغهاي گياهي ، از جمله پلي‌ساكاريدهاي رايج يافت شده در تركيب گياهان هستند. بسته به ماهيت پليمريزه شدن قندهاي ساده (گلوكز، گالاكتوز، فروكتوز، مانوز و غيره)، پلي‌ساكاريدها به دو گروه تقسيم مي‌شوند:

1- همو پلي‌ساكاريدها كه حاوي تنها يك نوع واحد قندي هستند مانند نشاسته، زايلان، گالاكتان و فروكتان و…

2- هترو پلي‌ساكاريدها كه حاوي دو يا بيش از دو نوع واحدهاي قندي هستند مانند پكتين. گرچه هترو پلي‌ساكاريدهاي متعددي رايج هستند، هضم، سوخت و ساز و محصول نهايي توليد شده از پلي‌ساكاريدها به ماهيت قند و پيوند كوالان بين واحدهاي تشكيل دهنده يك زنجيره پلي‌ساكاريد پيچيده بستگي دارد.

بنابراين، همان طور كه اشاره شد، برخي از پلي‌ساكاريدها توسط آنزيمهاي دستگاه گوارش انسان هضم شده و در روده كوچك جذب مي شوند ولي، بسياري از پلي‌ساكاريدهاي پيچيده به هضم اسيدي و آنزيمي در شيره معده و روده مقاوم اند و تنها توسط ميكرواورگانيسم‌ها در روده تخمير مي‌شوند. جمعيتهاي ميكروبي متعددي قادر به هضم اين پلي‌ساكاريدهاي پيچيده غيرقابل هضم توسط انسان بوده و در نتيجه متابوليتهايي توليد ميكنند كه مي‌توانند با سلولهاي ميزبان وارد واكنش شده و بر سلولها و نهايتاً كل سوخت و ساز بدن تأثير بگذارند. هرچند، برخي پلي‌ساكاريدها به دليل پيچيدگي زياد ساختاري همچنان در برابر هضم توسط آنزيمهاي گوارشي و ميكروبها مقاوم هستند و در نتيجه در پايان فرايند گوارش به شكل مواد دفعي از بدن خارج مي‌شوند.

امروزه پلي ساكاريدها از منابع مختلف مانند گياهان و برخي قارچ ها يا علف ها و گياهان دريايي جداسازي شده و خصوصيات زيست فعال آن ها مورد ارزيابي قرار گرفته است. به دليل تنوع ساختاري و عملكردي پلي ساكاريدها حتي در يك منبع گياهي، گرايش زيادي در محققين براي يافتن پلي ساكاريدهاي جديد در منابع مختلف با خصوصيات عملكردي و زيست فعالي جديد و مضاعف وجود دارد.

هيدروكلوئيدهاي پلي ساكاريدي در كاربردهاي داروسازي ،قدمت تاريخي طولاني دارد .از جنبه هاي بسيار جالب اين مواد، نقش آنها در دسترس قرار دادن دارو در معالجه زخم، در تشخيص ودرمان سرطان ، پيشگيري و معالجه بيماريهاي باكتريايي و ويروسي مي باشد.

پلي ساكاريدهاي موسيلاژي از نظرساختماني يك گروه متنوع از درشت مولكولهاي زيستي بادامنه ي وسيعي ازخواص فيزيكوشيميايي راتشكيل مي دهندكه پايه واساس كاربردهاي متفاوت درزمينه ي پهناوردارويي وپزشكي وصنعتي مي باشند.

اثر ضد تومور

پلي ساكاريد ها داراي فعاليت ضد تومور هستند و به طور مستقيم سلول هاي تومور را نمي كاهند. در عوض، آنها سيستم ايمني بدن را فعال مي كنند و ايمني را بهبود مي يابند. پلي ساكاريد ها مي توانند ماكروفاژها را افزايش دهند يا توانايي فاگوسيتيك خود را افزايش دهند، واكنش هاي حساسيت دير هنگام را افزايش دهند تا سيستم ايمني بدن خود را به اثرات ضد سرطان مانند لنتينان و پلي ساكاريد هاي ليسيم بهبود بخشند. فعاليت ضد تومور پلي ساكاريدها همراه با منابع فراوان، استفاده از آنها در زمينه سرطان را يك زمينه تحقيقاتي ارزشمند براي تحقيق بيشتر ما مي داند.

اثر هيپوگليسمي

پلي ساكاريد ها مي توانند به طور موثر حفظ و محافظت از سلول هاي جزيره، افزايش ترشح انسولين، مهار گلوكونوژنز و كاهش ميزان قند خون، و ترويج استفاده از گلوكز براي تغيير متابوليسم گلوكز به منظور جلوگيري و درمان قطعي قند خون بطور موثر باشند. پلي ساكاريد ها همچنين مي توانند سطح كلسترول و تري گليسيريد را در خون كاهش دهند تا ميزان چربي خون كاهش يابد و ميزان بروز بيماري هاي قلبي عروقي را كاهش دهد كه يك تنظيم كننده عالي از جمعيت سه نفره است.